آزمون بررسی یکپارچه عملکرد دیداری شنیداری (IVA)(تست توجه و تمرکز و بیش فعالی-نقص توجه)
IVA، یک آزمون پیوسته دیداری شنیداری ۱۳ دقیقه ای است که دو عامل اصلی یعنی کنترل واکنش و توجه را مورد ارزیابی قرار می دهد.
آزمون IVA+PLUS بر مبنای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-IV تدوین شده و به تشخیص و تفکیک انواع ADHD شامل نوع کمبود توجه، نوع بیش فعال(تکانشگر)، نوع ترکیبی و نوع ناشناخته (NOS)، می پردازد.
بعلاوه از این آزمون برای بررسی مشکلات و اختلالات دیگری نظیر مشکلاتِ خود کنترلیِ مرتبط با جراحت سر، اختلالات خواب، افسردگی، اضطراب، اختلالات یادگیری، زوال عقل و مشکلات پزشکی دیگر، استفاده می شود. این آزمون برای افراد ۶ سال به بالا و بزرگسالان قابل اجرا می باشد. مدت زمان اجرای این آزمون (همراه با بخش آموزش) حدوداً ۲۰ دقیقه می باشد. تکلیف آزمون شامل پاسخ یا عدم پاسخ (بازداری پاسخ) به ۵۰۰ محرک آزمون می باشد. هر محرک فقط یک و نیم ثانیه ارائه می گردد. بنابراین، آزمون به حفظ توجه نیاز دارد.
مزایای استفاده از آزمون IVA :
۱- در ۲۰ دقیقه به درمانگر کمک می کند تا انواع بیش فعالی را بر اساس DSM تشخیص دهد.
۲- به درمانگر در تشخیص دقیق کمک می کند.
۳- انواع عدم دقت بینایی و شنوایی و تکانشی بودن را اندازه گیری کند.
۴- به والدین و معلمین کمک می کند تا به مشکلات کودک و دانش آموز خود واقف گردند. برای مثال کودک در یادگیری از طریق بینایی مشکل دارد و یا شنوایی.
۵- بهترین سبک یادگیری کودک را آشکار می کند.
۶-اجرای آن بسیار آسان است و مراجع و درمانگر هیچ مشکلی در اجرای آن ندارند.
۷- بدلیل برخورداری از ثبات بالای آزمون-آزمون مجدد به درمانگر کمک می کند تا اثر درمان را بررسی کند.
۸- به درمانگر کمک می کند تا از مشکلات انگیزشی و آسیب های عصبی آگاه شود.
۹- از نتایج ان می توان برای فعالیت های پژوهشی استفاده کرد.
۱۰- از نوع پیشرفته که برای سن ۱۸ سال به بالا استفاده می شود می توان کنش های اجرایی مغز که در بیمارانی مانند آسیب های مغزی، اختلالات خواب، افسردگی، اضطراب، اختلالات یادگیری، زوال عقل مختل می شود، استفاده کرد.
تست IVA چهار مقوله اصلی را اندازه گیری می کند:
۱- توجه :که هوشیاری، کانون توجه و سرعت را در هر کدام از انواع توجه مداوم، انتخابی، تقسیم شده، متمرکز و متناوب اندازه گیری می کند.
۲- کنترل پاسخ که شامل: احتیاط، تحمل، ثبات و تنظیم حرکات ظریف حرکتی است.
۳- کیفیت که شامل: سبک یادگیری و آمادگی برای یادگیری است.
۴- اعتبار: درک، روانی-حرکتی و مقاومت در برابر خستگی را می سنجد.
به طور کلی این آزمون ۵۰ ویژگی را در دو بعد بینایی و شنوایی اندازه گیری می کند و مشخص می کند مغز فرد در پردازش اطلاعات بینایی و شنوایی و پاسخ حرکتی چگونه عمل می کند.
از مهم ترین ۵۰ ویژگی مورد ارزیابی IVA می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
۱-احتیاط Prudence
این مقیاس نشان می دهد که فرد با تفکر و تامل به محرک ها پاسخ می دهد و یا ناگهانی و بدون برنامه ریزی قبلی. نمره پایین در این مقیاس می تواند نشان دهنده بی دقتی، بی فکری و اقدام بدون فکر فرد باشد.
۲- ثبات Consistency
گاهی اوقات فرد مجبور است که به یک محرک تکراری برای مدتی طولانی پاسخ بدهد که برای گرفتن پاسخ بهتر نیاز به توانایی حفظ تمرکز دارد. نمره پایین در این مقیاس می تواند نشان دهنده بی دقتی و حواس پرتی در هنگام انجام تکالیف تکراری باشد .
۳- تحمل Stamina
برای موفقیت لازم است فرد نیروی خود را حفظ کند و این مقیاس نشان می دهد که سرعت واکنش فرد در نیمه اول آزمون با نیمه دوم آزمون یکسان است و یا فرد کاری را با انرژی شروع می کند و بعد از مدتی انرژی کاهش و یا از بین می رود. این مقیاس برای شناسایی مشکلات در توجه طولانی مدت مورد استفاده قرار می گیرد.
۴- تنظیم حرکات ظریف Fine Motor Regulation
موفقیت در هر کاری لازمه اش این است که فرد دستور العمل را رعایت کند و نت خارج از دستور نزند. این مقیاس اطلاعاتی را فراهم می کند که فرد بر مبنای دستورالعمل آزمون عمل می کند و یا هر طریق که خودش دوست دارد. گاهی اوقات نیاز است که فرد صبر کند و گاهی سریع پاسخ دهد. این مقیاس، شدت بی قراری و نا آرامی و بی حوصلگی فرد را مورد ارزیابی قرار می دهد.
۵-مقیاس توجه Attention
۲ نوع توجه در انسان مهم است دیداری و شنیداری، که در هر کدام سه بعد: تمرکز، سرعت و هوشیاری و یا گوش بزنگی وجود دارد:
۱-۵ -هوشیاری و یا گوش به زنگی Vigilance
در پاسخ به محرک ها فرد باید گوش به زنگ باشد که چه زمانی به محرک اصلی ( پاسخ درست) پاسخ بدهد و چه زمانی به محرک خطا ( پاسخ نادرست) پاسخ ندهد. خطا زمانی صورت می گیرد که فرد به محرک خطا پاسخ بدهد و به محرک اصلی با بی دقتی پاسخ دهد. نمره پایین می تواند نشان دهنده دادن پاسخ از روی سهل انگاری و بی اعتنایی باشد.
۲-۵ -تمرکز Focus
این عامل بیانگر تغییر واریانس سرعت عکس العمل در پاسخهای صحیح است. نمره پایین در این مقیاس می تواند نشان دهنده توجه ضعیف و پاسخ دادن سرسری فرد باشد .
۳-۵-سرعت Speed
سرعت ، زمان واکنش به پاسخ های صحیح را اندازه گیری کرده و سرعت پردازش مغزی را مورد بررسی قرار می دهد. نمره پایین نشان دهنده این است که فرد تمایل به وقت تلف کردن دارد و یا دچار کندی روانی-حرکتی است.
۶- ادراک Comprehension
این مقیاس نشان می دهد که فرد به محرک ها از روی درک و فهم جواب می دهد و یا به صورت تصادفی و در واقع این مقیاس پاسخ های تصادفی را شناسایی می کند. این مقیاس به تشخیص بیش فعالی حساس می باشد.
۷- حسی-حرکتی Sensory/ motor
این مقیاس سرعت زمان واکنش به محرک را یعنی از زمانی که می شنود و یا می بیند مورد بررسی قرار می دهد. برای مثال از زمانی که سوال امتحان را می بیند ویا می شنود تا زمانی که پاسخ می دهد، در بر می گیرد.
۸- انواع توجه Attention
از ترکیب مقیاس های مختلف می توان ۵ نوع توجه را بررسی کرد:
۱-۸ -توجه متمرکز Focused Attention: برای پاسخ صحیح نیاز به تمرکز روی همان موضوع خاص را داریم. این مقیاس توانایی پاسخدهی صحیح به محرک خاص را اندازه می گیرد. برای مثال هنگام درس خواندن فقط روی درس تمرکز می کنیم نه محرک ها و چیزهای دیگر.
۲-۸- توجه مداوم Sustained Attention: این توجه بیانگر توانایی حفظ توجه روی موضوع خاصی است. یعنی بعد از اینکه توجه ایجاد شد آن توجه برای مدتی حفظ شود.
۳-۸ -توجه انتخابی Selective Attention: تواناییِ شناختی، برای پاسخدهی صحیح به موضوع مرتبط با هدف و عدم پاسخ به موضوعی است که مرتبط با هدف نیست.
۴-۸ -توجه متناوب Alternating Attention: انعطاف پذیریِ شناختی در انتقال توجه از یک محرک به محرکی دیگر برای مثال از دیداری به شنیداری و بر عکس.
۵-۸ – توجه تقسیم شده Divided Attention: توانایی پاسخدهی همزمان به چند موضوع یا چند تکالیف مختلف، توجه تقسیم شده گفته می شود. برای مثال فرد همزمان درس می خواند، تلویزیون تماشا می کند و حرف هم می زند.
اعتبار و روایی آزمون
نتایج مطالعات نشان می دهد که آزمون IVA+PLUS حساسیت کافی (۹۲%) و قدرت پیش بینی درست (۸۹%) را برای تشخیص درست ADHD در کودکان دارد. اعتبار آزمون در روش باز آزمون نشان می دهد ۲۲ مقیاسIVA با یکدیگر رابطه مستقیم و مثبت (۸۸%-۴۶%)را دارد. به طور کلی یافته ها نشان می دهد که این آزمون از اعتبار و روایی مطلوب و بالایی در بررسی توجه و دقت و تشخیص ADHD برخوردار می باشد.